Wielki Post

Wielki Post jest okresem liturgicznym, który przez pokutę, umartwienia i pracę nad sobą, jakie podejmujemy przez świadomość naszej słabości, ma nas przygotować do obchodu Świąt Paschalnych. Ważnym symbolem jest czas trwania tego okresu: nie licząc niedziel, które zgodnie z najstarszą tradycją Kościoła są pamiątką Zmartwychwstania Pana i nie licują w pełni z nastrojem smutku i pokuty, okres ten liczy około 40 dni. Liczba 40 w Biblii jest symbolem oczyszczenia: 40 dni i nocy trwał potop, 40 lat Izrael wędrował do Ziemi Obiecanej, 40 dni Jezus pościł na pustyni. W ten święty czas wprowadza nas Środa Popielcowa. Tego dnia obowiązuje post ścisły. Posypanie głów popiołem, które ma wtedy miejsce podczas Mszy Świętej, jest symbolem mającym przypomnieć nam o naszej marności i kruchości naszego życia: wymowny jest fakt, że pył, którym posypane zostaną nasze głowy, jeszcze w zeszłym roku był zieloną palmą.

W Wielkim Poście używamy szat liturgicznych koloru fioletowego, który symbolizuje skruchę, pokutę, ale także nadzieję na zbawienie. W Liturgii nie słyszymy wtedy radosnego hymnu Chwała na wysokości Bogu (wyjątkiem są przypadające w Wielkim Poście dwie uroczystości: św. Józefa oraz Zwiastowania NMP) i aklamacji Alleluja, która przed głoszeniem Ewangelii podczas Mszy Świętej zastępowana jest innym śpiewem. Na znak pokuty zabronione jest w tym czasie przyozdabianie ołtarza kwiatami, a gra na instrumentach jest skromniejsza niż zwykle. Wierni w okresie Wielkiego Postu powinni powstrzymać się od udziału w koncertach, dyskotekach i innych zgromadzeń tego typu, a także prywatnie podejmować umartwienia i pracę nad sobą. Św. Leon Wielki nauczał, iż najlepszym sposobem na należyte przygotowanie do świętowania Paschy Chrystusa jest post, który przejawia się nie tyle we wstrzemięźliwości od pokarmów mięsnych, ile w walce z własnymi grzechami i słabościami, oraz uczynki miłosierdzia, przede wszystkim jałmużna. Chrześcijanin w tym czasie powinien również zadbać o swój rozwój duchowy, przede wszystkim przez udział w rekolekcjach wielkopostnych. Zalecaną w Polsce praktyką w tym okresie jest udział w nabożeństwach pasyjnych Drogi Krzyżowej i Gorzkich Żali, choć należy pamiętać, że Liturgia w Wielkim Poście nie koncentruje się od początku na Męce Pańskiej.

Wielki Post, zgodnie z tradycją, jest czasem w którym przygotowuje się dorosłych katechumenów do przyjęcia Chrztu świętego podczas Wigilii Paschalnej. Również wszystkich którzy już zostali ochrzczeni Liturgia tego okresu przeprowadza przez powtorną katechezę chrzcielną, która swoje zwieńczenie znajdzie w Odnowieniu Przyrzeczeń Chrzcielnych właśnie podczas Wigilii Paschalnej.

Ważnym momentem Wielkiego Postu jest 4. Niedziela, od pierwszego słowa odnawianej wtedy antyfony na wejście zwana Niedzielą laetare (raduj się). Naczelnym motywem tego obchodu jest radość ze zbliżających się Świąt Paschalnych. Jej wyrazem jest tego dnia możliwość dekorowania ołtarza kwiatami oraz normalnego używania instrumentów podczas Liturgii, a przede wszystkim możliwość użycia koloru różowego, symbolizującego radość w smutku: jak w kolorze różowym fiolet miesza się z bielą, tak naszą pokutę i smutek oczekiwania rozjaśnia zbliżające się światło.

Dopiero od 5. Niedzieli Wielkiego Postu Liturgia zaczyna stawiać nam przed oczami Mękę naszego Pana. Zgodnie ze zwyczajem w tą niedzielę zakrywa się w kościołach wszystkie krzyże, a czasem także obrazy i figury. Zasłonięcie krzyża ma za zadanie przygotować nas do Liturgii Męki Pańskiej w Wielki Piątek, kiedy to nastąpi jego odsłonięcie i adoracja: dopiero w Dzień Męki Pańskiej zobaczymy narzędzie naszego zbawienia. Natomiast ewentualne zasłonięcie wszystkich wizerunków w kościele oznacza dla nas jeszcze jedno umartwienie, jakim jest post zmysłów. Zgodnie z tradycją ma on nam przypominać o pokucie i umartwieniu jakim powinniśmy się oddać, aby po okresie oczyszczenia oglądać Boski majestat. Uświadamia nam również fakt, że Chrystus Swoją Paschą pokonał grzech, który zasłaniał nam rzeczy wieczne. Odsłonięte obrazy będziemy oglądać od Wigilii Paschalnej.

6. Niedziela Wielkiego Postu, czyli Niedziela Męki Pańskiej, jest zwyczajowo nazywana Niedzielą Palmową. Na pamiątkę wjazdu Jezusa do Jerozolimy błogosławi się tego dnia przed Mszą gałązki, i w uroczystej procesji wchodzi do kościoła. Używany w tą niedzielę kolor czerwony symbolizuje godność Chrystusa, który jako król wjechał do Jeruzalem, ale jednocześnie jako kolor krwi zwraca uwagę na drugi ważny akcent w Liturgii tego dnia, czyli Mękę Chrystusa. Jej opis tego dnia głoszony jest podczas Liturgii Słowa na Mszy Świętej.

6. Niedziela Wielkiego Postu rozpoczyna Wielki Tydzień – czas bezpośrednio poprzedzający Wielkanoc. W Liturgii przygotowujemy się wtedy do przeżywania Męki naszego Pana. Ostatnią Mszą Świętą Wielkiego Postu jest sprawowana w Wielką Środę przed południem w kościele katedralnym Msza Krzyżma, podczas której ksiądz biskup błogosławi olej chorych i olej katechumenów oraz konsekruje Krzyżmo Święte, które przez cały następny rok będzie służyło do udzielania sakramentu Bierzmowania, Chrztu, Święceń, oraz do namaszczeń związanych z sakramentaliami. Podczas tej Mszy prezbiterzy odnawiają przyrzeczenia kapłańskie.

Okres Wielkiego Postu kończy się w Wielki Czwartek, kiedy hymnem Chwała na wysokości Bogu, któremu z reguły towarzyszy bicie dzwonów, wchodzimy w czas Świętego Triduum Paschalnego, szczytu całego roku liturgicznego.

An. Paweł Szczyrba, Cer. Mateusz Piątek